Quyền yêu cầu thi hành án

Quyền yêu cầu thi hành án

Chưa yêu cầu thì không nên bắt buộc người được thi hành án phải thực hiện

- Có ý kiến cho rằng, nên bỏ quy định công dân phải có đơn yêu cầu mới được thi hành án. Quan điểm của ông thế nào?

 Điều 106 Hiến pháp 2013 quy định: “Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Trong quan hệ dân sự, các bên hoàn toàn tự nguyện, không bên nào được áp đặt, cấm đoán, cưỡng ép, đe doạ, ngăn cản bên nào. Quyền tự do cam kết, thoả thuận trong việc xác lập quyền, nghĩa vụ dân sự được pháp luật bảo đảm (Điều 4 Bộ luật Dân sự 2005). Trên cơ sở nguyên tắc này, việc tự nguyện, thoả thuận giữa các đương sự trong thi hành án dân sự được công nhận (Điều 6 Luật Thi hành án dân sự). Mặt khác, một trong các quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp 2013 công nhận là “Mọi người có nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác”. Bản án, quyết định của Tòa án công nhận quyền, lợi ích và nghĩa vụ của đương sự thì quyền yêu cầu thi hành quyền, lợi ích và nghĩa vụ đó của đương sự phải được tôn trọng. Vì vậy,có thể nói quyền yêu cầu thi hành án cũng là một quyền cơ bản của công dân, khi người được thi hành án chưa hoặc không yêu cầu thi hành án thì không nên bắt buộc họ phải thực hiện quyền yêu cầu thi hành án.

Trường hợp người phải thi hành án không tự nguyện thi hành án, nghiêm chỉnh chấp hành bản án, quyết định hoặc các bên đương sự không tự thỏa thuận được việc thi hành án hoặc người phải thi hành án không thực hiện đúng thỏa thuận, thì người được thi hành án có quyền làm đơn yêu cầu cơ quan Thi hành án dân sự có trách nhiệm tổ chức thi hành, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Về thực tiễn, có nhiều trường hợp sau khi bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, người được thi hành án chưa yêu cầu thi hành án ngay hoặc chỉ yêu cầu người phải thi hành án, thi hành một phần nghĩa vụ thi hành án, thậm chí có trường hợp họ không yêu cầu cơ quan Thi hành án dân sự thi hành do các đương sự đã tự thỏa thuận với nhau về cách thức thi hành bản án, quyết định của Tòa án hoặc họ thỏa mãn với phán quyết của Tòa án rằng họ đã đúng nên họ không nhất thiết đòi hỏi phải thực hiện phán quyết của Tòa án. Do đó, để đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong thi hành án dân sự thì quy định người được thi hành án phải làm đơn yêu cầu thi hành án là phù hợp.

Còn xét ở góc độ chuyên môn, nghiệp vụ thi hành án, nếu quy định tất cả các trường hợp cơ quan Thi hành án dân sự (hay Tòa án) phải chủ động ra quyết định thi hành án thì ngay sau khi nhận được bản án, quyết định, cơ quan có thẩm quyền phải thụ lý và ra quyết định đối với tất cả các khoản phải thi hành cho tất cả những người được thi hành án. Điều này sẽ dẫn tới tình trạng quá tải về cơ học, nhất là đối với các cơ quan Thi hành án dân sự tại các đô thị, các địa phương có số lượng án lớn. Việc quá tải về công việc sẽ dẫn đến hệ quả là các cơ quan Thi hành án dân sự không thể tổ chức thi hành kịp thời, đạt chất lượng đối với tất cả các vụ việc đã ra quyết định thi hành án, không đúng với quan điểm sửa luật là giảm cơ bản án tồn đọng và không bảo đảm kết quả công tác thi hành án dân sự thực chất, bền vững.

Bên cạnh đó, việc bỏ quy định về đơn yêu cầu thi hành án là sẽ làm thay đổi rất cơ bản của Luật Thi hành án dân sự, có liên quan đến nhiều nội dung quy định về thủ tục thi hành án dân sự nên sẽ phải sửa đổi, bổ sung nhiều điều khoản trong Luật này, không phù hợp với phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều của dự án Luật.

Qua nghiên cứu, tìm hiểu và tham khảo quy định pháp luật về thi hành án dân sự của nhiều nước trên thế giới cũng cho thấy, việc thi hành án dân sự chủ yếu dựa trên yêu cầu của người được thi hành án, thậm chí họ còn phải tạm ứng trước chi phí thi hành án.

Ngoài ra, việc bỏ cơ chế thi hành án theo yêu cầu chắc chắn sẽ ảnh hưởng không tốt đến chủ trương xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự theo Nghị quyết của Quốc hội về việc tiếp tục thí điểm chế định Thừa phát lại và cũng vì thế sẽ ảnh hưởng đến quyền của người được, người phải thi hành án được lựa chọn cơ quan Thi hành án dân sự hoặc Thừa phát lại để thi hành án.

Từ phân tích nêu trên cho thấy, cần quy định theo hướng cơ quan Thi hành án dân sự sẽ chủ động ra quyết định thi hành án đối với những khoản thuộc diện chủ động thi hành án, đồng thời, mở rộng các đối tượng thuộc diện chủ động ra quyết định thi hành án cho các khoản phải thu cho cơ quan nhà nước; còn đối với các khoản thi hành án theo đơn yêu cầu, khi đương sự có đơn yêu cầu thi hành án thì cơ quan Thi hành án sẽ ra quyết định thi hành án và tổ chức việc thi hành án.

Bỏ cơ chế trả đơn dễ gây tâm lý ỷ lại

- Luật Thi hành án dân sự hiện hành quy định trong một số trường hợp cụ thể, cơ quan Thi hành án có quyền trả đơn yêu cầu thi hành án, nhưng cũng có những nghi ngại việc trả đơn sẽ gây khó khăn cho người được thi hành án, dễ dẫn đến tình trạng trả đơn tùy tiện?

Trả đơn yêu cầu thi hành án là một thủ tục nghiệp vụ thi hành án thuộc thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự. Việc trả đơn yêu cầu thi hành án chỉ áp dụng đối với trường hợp thi hành theo đơn yêu cầu thi hành án khi có căn cứ xác định người phải thi hành án chưa có điều kiện thi hành án (thi hành nghĩa vụ về tiền, tài sản …); việc trả đơn yêu cầu thi hành án không làm thay đổi hay chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các đương sự đã tuyên trong bản án, quyết định và khi người phải thi hành án có điều kiện thi hành án thì cơ quan Thi hành án dân sự có trách nhiệm tiếp tục tổ chức thi hành án theo quy định của pháp luật về Thi hành án dân sự .

Điều 51 Luật Thi hành án dân sự hiện hành quy định việc trả đơn yêu cầu thi hành án xuất phát từ tính chất khác nhau của nghĩa vụ mà hệ quả pháp lý của việc trả đơn yêu cầu thi hành án cũng có sự khác nhau, đồng thời cũng quy định cơ chế giải quyết việc thi hành án sau khi trả đơn mà phát hiện người phải thi hành án có điều kiện thi hành. Việc bỏ cơ chế trả đơn yêu cầu thi hành sẽ đặt ra nhiều khó khăn cho công tác thi hành án dân sự, trong đó:

Thứ nhất, việc bỏ cơ chế trả đơn yêu cầu thi hành án sẽ làm tăng số vụ việc thi hành án tồn đọng. Trong đó, theo thống kê của cơ quan Thi hành án dân sự xác định, số vụ việc trả đơn yêu cầu thi hành án của năm 2010 là 16.903 việc, số tiền 2.427.657.756.000 đồng; năm 2011 là 17.934 việc, số tiền 3.792.015.172.000 đồng; năm 2012 là 17.869 việc, số tiền 4.607.702.812.000 đồng; năm 2013 là 22.505 việc, số tiền 7.392.185.359.000 đồng và năm 2014 là 21.585 việc, số tiền 10.420.623.200.000 đồng. Tổng cộng 05 năm, số vụ việc trả đơn là 96.796 việc, số tiền 28.640.184.299.000 đồng. Số vụ việc trên được xác định chưa có điều kiện thi hành án, không có căn cứ để tổ chức thi hành án nhưng cơ quan Thi hành án dân sự vẫn phải theo dõi xác minh. Điều này dẫn tới số vụ việc thi hành án tồn đọng tăng hàng năm nên tổ chức của hệ thống Thi hành án phải phình to hơn để giải quyết tất cả vụ việc chưa có điều kiện thi hành án, không có căn cứ để tổ chức thi hành án. Như vậy, sẽ gây ra sự lãng phí nhân lực, vật lực, tài lực và thời gian của Nhà nước nói chung và cơ quan Thi hành án dân sự nói riêng;

Thứ hai, việc bỏ cơ chế trả đơn yêu cầu thi hành án việc sẽ tạo ra tâm lý “Ỷ lại” của người dân vào Nhà nước; sự “Bảo hộ” của Nhà nước trong thi hành án dân sự sẽ tạo ra cơ chế bao cấp… Điều này sẽ dẫn tới tính chủ động của người dân sẽ bị giảm sút, không bảo đảm tính hiệu quả trong thi hành án dân sự và chắc chắn sẽ ảnh hưởng không tốt đến chủ trương xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự theo Nghị quyết của Quốc hội.

Thứ ba, không bảo đảm nguyên tắc tự nguyện, tự định đoạt, tự thỏa thuận của các đương sự trong thi hành án dân sự và trái với bản chất của thi hành án dân sự là việc của hai bên đương sự, khi một bên chưa có điều kiện thi hành án thì phải trả đơn yêu cầu thi hành án.

- Như vậy thì việc giữ cơ chế trả đơn như quy định hiện hành là cần thiết, thưa ông?

Đúng vậy. Việc giữ cơ chế trả đơn yêu cầu thi hành án như quy định của luật hiện hành là thực sự cần thiết vì thực tiễn hoạt động thi hành án dân sự không có vướng mắc; việc trả lại đơn yêu cầu thi hành án sẽ không làm mất đi quyền lợi, nghĩa vụ của các bên đương sự đã được xác định trong bản án, quyết định và không làm tăng số vụ việc tồn đọng, không làm tăng bộ máy cơ quan Thi hành án dân sự, không làm tăng kinh phí hoạt động thi hành án; mặt khác, sẽ nâng cao tính trách nhiệm của người dân trong việc phối hợp, cung cấp các thông tin về điều kiện thi hành án của người phải thi hành án, góp phần nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự thực chất, bền vững.

Xin cảm ơn ông!

Thu Hằng

(Nguồn Moj.gov.vn)